به گزارش «کانون سبحان»عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه بحث از روش از مهمترین، سخت ترین و پیچیده ترین مقوله های مربوط به تفسیر به ویژه در حوزه هایی مانند تمدن می باشد، گفت: اگر روش شناسی در حوزه های علمیه و مجامع علمی به صورت درست و عمیق شکل بگیرد، عالمان در علوم اسلامی به صورت سریع تر و قوی تر می توانند به انتاج و تولید علم دست بزنند.
آیت الله مبلغی در نشستی علمی با موضوع روش شناسی تفسیر تمدنی از قرآن خاطرنشان کرد: ما باید ابتدا نظریه تمدنی قرآن کریم را صرف نظر از شاخصه ها، عناصر و مولفه ها و… به دست بیاوریم.
وی گفت: برای انجام مطالعات تمدنی دقیق در قرآن، باید عناصر و گام های روشی در این مطالعات را تعریف کرد تا بتوان به کمک آن از فروافتادن به ورطه تفسیرهای عمومی و کم خاصیت نجات یافت.
گام های روشی جهت کشف نگاه قرآن کریم نسبت به تمدن
دیدگاه کلان قران در خصوص اصل تمدن
آیت الله مبلغی اظهار داشت: چند گام روشی در این زمینه قابل تعریف است و رعایت آن ها از اهمیت برخوردار می باشد که گام نخست آن شناخت ” دیدگاه کلان قرآن در خصوص اصل تمدن” می باشد.
وی گفت: اولین و پایه ای ترین عنصر روشی در مطالعات معطوف به تمدن شناسی در قرآن، “دریافت نظریه تمدنی قرآن”، و به تعبیر دیگر دریافت “دیدگاه کلان، تعریف ساز و زیرساخت ساز در قرآن نسبت به تمدن” است که باید آن را نقطه شروع در مطالعات تمدنی قرآنی قرار دهیم.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در توضیح این عنصر روشی اظهار داشت: اگر بدون دست داشتن نظریه کلان و تعریف ساز تمدن از نگاه قرآن وارد مطالعه مقوله هایی همچون شاخصه های تمدن در قرآن، اوصاف تمدن در قرآن، فرآیند، روند و مراحل تشکیل تمدن از نظر قرآن، تولد و مرگ تمدن از نظر قرآن و…. شویم، به دلایل مختلف، چنین مطالعاتی مخدوش است.
دلایل مخدوش بودن
آیت الله مبلغی با اشاره به دلایل مخدوش بودن مطالعات غیر مبتنی بر نظریه کلان قرآنی در تمدن، گفت: نخست اینکه نتایج حاصل از این مطالعات از عدم تمییز بین مباحث سره از ناسره رنج می برد، زیرا ما یک نگاه کلان زیرساختی نداریم تا بدانیم که چه چیزی اساس است و چه چیزی بنا؟
وی ادامه داد: در ثانی، در مباحث چنین مطالعاتی، نوعا مطالب زاید، غیر علمی، پر کننده فضای بحث و مشغول کننده ذهن مطالعه کنندگان و مخاطبان آن هم به صورت فارغ از فایده راه می یابد و این امر شکننده و رهزنی است.
آیت الله مبلغی با اشاره به دلیل سوم مخدوش بودن مطالعات مبتنی بر نظریه کلان قرانی در تمدن گفت:این مطالعات چندان در جهت بنا یا ترمیم تمدن اسلامی کارساز نمی افتد و آن چنان کارکردهایی را برای به فعال ساختن یک جریان تمدنی در برندارد.
وی تاکید کرد: این همه دلیل حکم می کند که نباید بدون در دست داشتن یک نظریه پایه ای که منعکس کننده دیدگاه کلان قرآن در زمینه تمدن باشد- دل به دریای تفسیر تمدنی قرآنی زد.
گام دوم: تجمیع و تنقیح نظریه های تمدنی
آیت الله مبلغی اظهار داشت: دومین گام روشی، رفتن به سراغ نظریه ها و تعریف های به عمل آمده پیرامون تمدن از سوی عالمان اعم از شرقی و غربی، مسلمان و غیرمسلمان و قدیم و جدید است.
وی خاطرنشان کرد: این تجمیع تعاریف تمدنی باید در یک چارچوب مقایسه ای و مقارنه ای، مورد تحلیل دقیق قرار گیرد؛ تا اولا به نقاط جوهری و مفاهیم پایه ای در هر تعریف به صورت تطبیقی نائل آییم، و ثانیا و نهایتا به چند تعریف قابل توجه و اساسی – که حامل دیدگاه های جدی هستند- دست پیدا کنیم.
گام سوم؛ عرضه دیدگاه های تمدنی به قرآن و تلاش برای کشف دیدگاه قرآن
عضو مجلس خبرگان رهبری سومین گام روشی جهت کشف نگاه پایه ای و کلان قرآن به مقوله تمدن را عرضه دیدگاه های تمدنی به قرآن و تلاش برای کشف دیدگاه این کتاب آسمانی ذکر کرد، گفت: در گام سوم باید دیدگاه های بدست آمده و مقایسه ای شده در گام دوم را به قرآن عرضه کنیم.
آیت الله مبلغی با اشاره به این که عرضه دیدگاه ها به قرآن، مرحله ای حساس و سرنوشت ساز است، افزود: این عرضه باید منضبط و برخوردار از خصوصیاتی چند باشد.
وی افزود: عرضه به قرآن کریم در مرحله اول باید به صورت مکرر و پررفت و برگشت باشد، و نه به صورت عرضه ای شتابزده، ومرحله دوم اینکه باید با دقت و احتیاط علمی مقرون گردد و در مرحله سوم نیز در سرتاسر مراجعه باید یک سوال محوری همواره نصب العین قرار گیرد که آیا از نظر مفهومی، دیدگاه قرآن در باب تمدن نزدیک به یکی از دیدگاه های به دست آمده و در حال عرضه است؟ یا هیچ کدام از این ها نیست یا تلفیقی از بعضی از آن هاست و یا ….؟
حوزه های پراولویت جهت رجوع به قرآن
به گزارش «کانون سبحان»؛ عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به این که در رجوع به قرآن همه جا، و آیه به آیه می تواند محل استفاده قرار گیرد، گفت: حوزه هایی چند در قرآن است که رجوع به آن ها می تواند دستان مراجعه کننده را در زمینه مطالعات تمدنی و از جمله دریافت دیدگاه کلان قرآن در زمینه تمدن پر نماید.
آیت الله مبلغی افزود: این حوزه های پراولویت عبارت از آیات در بردارنده “آرمان شهر قرآن”، محتوای دعوت و نوع تلاش انبیاء، کلید واژه های حامل اجتماع و جامعه در قرآن مثل: شعوب، ملت، امت، قبائل، مدینه، قریه و… می باشد.
گام چهارم: نظریه پردازی در خصوص نگاه کلان و تعریفی قرآن از تمدن
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: اگر چه در گام سوم، مطالعه در این خصوص انجام می گیرد ولی در این مرحله حاصل مطالعه دقیق تر و نظریه پردازانه تر به پیش می رود و نهایی می گردد.
